سازمان فضایی ایران، سازمان ملی فضایی کشور ایران است. وظیفه این سازمان، برنامه‌ریزی برای استفاده از فضا و گسترش فناوری‌های فضایی در کشور با استفاده از دانش بومی و همکاری‌های بین‌المللی است. توسعه فناوری ماهواره‌ای و مخابرات فضایی، سنجش از دور، پرتاب و حمل و نقل فضایی از یک طرف و توسعه منابع انسانی، ایستگاه‌های زمینی و زیرساخت‌های مناسب جهت هدایت و کنترل ماهواره‌ها از طرف دیگر، محور فعالیت‌های سازمان فضایی ایران است. این سازمان در حال حاضر در حال توسعه فناوری ساخت ماهواره در ایران است. کاوشگر پژوهش جدیدترین موشک فضایی آزمایش شده توسط این سازمان است. همچنین سازمان فضایی ایران قصد دارد که تا سال ۱۳۹۹، نخستین فضانورد ایرانی را با استفاده از فناوری بومی به فضا بفرستد. سازمان فضایی ایران دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است، و به صورت مؤسسه دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره می‌شود.

این سازمان اجراکننده مصوبات شورای عالی فضایی است، که تصمیم‌گیری در مورد استفاده صلح‌آمیز از فضا در کشور را به عهده دارد. ریاست سازمان فضایی ایران برعهده مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، و دبیر شورای عالی فضایی است.

تاریخچه:

تاریخچه سازمان فضایی ایران به اوایل دهه ۵۰ خورشیدی بازمی‌گردد. در سال ۱۳۵۲، مرکز سنجش از راه دور ایران جهت فراهم آوردن امکان استفاده از ماهواره برای سازمان برنامه و بودجه تأسیس شد. بر اساس تصمیم مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۷۰، این مرکز زیر نظر وزارت پست و تلگراف و تلفن قرار گرفت.

در پی مواد ۸ و ۹ مصوبه ۶۸۱۵۹ مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۸۲، شورای عالی فضایی با عضویت چندین نهاد دولتی و ریاست رئیس جمهور تشکیل شد. سازمان فضایی ایران بر اساس همین مصوبه تشکیل گردید، و ریاست آن را دبیر شورای عالی فضایی برعهده دارد. این سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است، و به صورت مؤسسه دولتی وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اداره می‌شود.

پرتابه‌های فضایی ایران:

اولین موشک ایران برای مطالعات علمی و هواشناسی و همچنین پایه‌گذاری دستگاه‌های موقعیت یاب کنونی GPS در فروردین ۱۳۵۵ ازمیدان فرح به فضا پرتاب شد. کشور ایران در حال حاضر دارای فناوری‌های پرتاب فضایی زیرمداری و مداری است. در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ موشک ماهواره‌بر فضایی ایران به نام "سفیر" برای پروازی زیرمداری به فضا پرتاب شد. برخی از منابع غربی معتقدند که گونه‌ای تغییریافته از موشک شهاب-۳ ایران به نام "پرتابه فضایی شهاب" برای این منظور استفاده می‌شود. گونه تکامل‌یافته این موشک برای پرتاب ماهواره ایرانی امید به مدار زمین در بامداد ۳ فوریه ۲۰۰۹ میلادی (۱۴ بهمن ۱۳۸۷) و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ استفاده شد. ماهواره‌های مصباح (همکاری مشترک ایران و ایتالیا)، مصباح-۲ و ماهواره ژئوسنکرون زهره(همکاری مشترک ایران و روسیه) نیز برای پرتاب با موشک‌های فضایی ایرانی برنامه‌ریزی شده‌اند.

پرتاب‌های زیرمداری:

در ۶ اسفند ۱۳۷۵، سازمان فضایی ایران یک پرتابه فضایی را در یک پرواز زیرمداری آزمایش کرد. این موشک حامل محموله‌ای آزمایشی بود که مشترکاً توسط وزارت علوم و وزارت دفاع طراحی و ساخته شده بود. این موشک تا ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری زمین بالا رفت و بر طبق برنامه از پیش تنظیم شده، با چتر نجات به زمین فرود آمد.

در تاریخ ۱۵ بهمن ۱۳۸۶، سازمان فضایی ایران با پرتاب نخستین گونه از موشک کاوشگر-۱ با نام "سفیر" دومین پرواز فضایی زیرمداری خود را با موفقیت به انجام رساند. موشک سفیر از پایگاه فضایی جدید ایران در شاهرود به فضا پرتاب شد. با این پرتاب موفقیت‌آمیز، ایران یک گام به پرتاب ماهواره‌ها به مدار زمین نزدیک شده‌است.

ارسال موجود زنده:

در ۳ فوریه ۲۰۱۰ (۱۴ بهمن ۱۳۸۸)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۳ (به انگلیسی Explorer-3) را به همراه چند جانور شامل یک موش صحرایی، دو لاکپشت و چند کرم به فضای-زیرمداری پرتاب نمود و زنده به زمین بازگرداند. این پرتابه قادر بود تا داده‌های الکترونیکی و تصاویر زنده از زمین را به مرکز مخابره نماید. سازمان فضایی ایران از این آزمایش تصاویری را از این آزمایشگاه کوچک که نشان‌دهنده توانایی برای آزمایش‌های آینده نیز بود، منتشر کرد. این اولین بار مفید زیستی ارسال شده به فضا بود.

در ۱۵ مارس ۲۰۱۱ (۲۴ اسفند ۱۳۸۹)، سازمان فضایی ایران کاوشگر-۴ (به انگلیسی Explorer-4) را که حامل کپسولی حیاتی حاوی یک عروسک بود را به فضا پرتاب نمود. سازمان فضایی ایران اعلام نمود طرحی مشابه را برای اواسط سپتامبر در دست انجام دارد. اما این پروژه به خاطر شکست تا آماده شدن کاوشکر پیشگام معلق شد.

در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۳ (۹ بهمن ۱۳۹۱)، سازمان فضایی ایران کاوشگر پیشگام (به انگلیسی Pioneer) را به همراه یک میمون رزوس به نام آفتاب با موفقیت به مدت ۲۰ دقیقه به ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری زمین پرتاب نمود و آن را بازگرداند. این اولین بار بود که ایران توانست نخستی سانی را به فضا پرتاب و بازیابی نماید. این پرتاب ۵۴ سال پس از پرتاب اولین میمون یعنی خانم بیکر صورت گرفت.

مراکز فضایی ایران:

پایگاه فضایی اصلی ایران پایگاه فضایی امام خمینی سمنان است و در ۸۰ کیلومتری جنوب شرق سمنان در استان سمنان قرار دارد. این پایگاه در روز ۱۵ بهمن ۱۳۸۶ با حضور محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور وقت و برخی مقامات دولتی ایران رونمایی شد. موشک کاوشگر-۱ از این پایگاه به فضا پرتاب شد.

مرکز فضایی البرز یکی از مراکز اصلی دریافت اطلاعات ماهواره‌ای در کشور است و در استان البرز واقع شده‌است. ساخت این مرکز در سال ۱۳۵۵ آغاز شد و در سال ۱۳۵۷ به بهره‌برداری رسید. این مرکز کار دریافت، ذخیره‌سازی، پردازش، مدیریت، تکثیر و نشر اطلاعات دریافتی از ماهواره‌ها را به عهده دارد.

پایگاه دوم پرتاب موشک ایران در نزدیکی شهر قم قرار دارد. نخستین موشک از پایگاه قم، پرتاب موشک هواسونگ-۳ در مسیر پرتابه‌ای (بالستیک) در اردیبهشت ۱۳۷۰ بوده‌است. در تاریخ ۱۱ آبان ۱۳۸۵ و در طی رزمایش پیامبر اعظم ۲، چندین فروند موشک ایرانی از جمله شهاب-۲، شهاب-۳، فتح-۱۱۰ و موشک‌های زلزال از این مرکز پرتاب شدند.

در دسامبر ۲۰۱۰ اعلام شد بنابر محدودیت‌های جغرافیایی موجود در اولین مرکز فضایی برای ارسال ماهواره به مدار، تحقیقاتی برای ساخت دومین مرکز فضایی (ارسال‌گر) صورت گرفت. پایگاه فضایی ملیِ جدید، در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان احداث می‌شود. این پایگاه در آینده محل اصلی تمام مأموریت‌های فضایی ایران خواهد بود که مشابه پایگاه فضایی بایکونور روس‌ها و پایگاه فضایی کندی آمریکایی‌ها خواهد بود.

در مارس ۲۰۱۱، گروه اطلاعاتی جین براساس داده‌های ماهواره‌ای خود و تحلیل آن‌ها اعلام نمود که ایران به شدت در حال ساخت امکاناتی پیچیده و با سرعتی بسیار زیاد است که نشان‌دهنده آمادگی و تمایلاتش به فضاست.  احتمالاً این مرکز همان مرکز پرتاب ماهواره یک تنی می‌باشد که احمد وحیدی وزیر دفاع سابق جمهوری اسلامی ایران آن را پایگاه فضایی امام خمینی ��امیده بود.

برنامه‌های فضایی گذشته:

• ماهواره سینا-۱ (ساخت مشترک ایران و روسیه) در روز ۵ آبان ۱۳۸۶ از پایگاه فضایی پلستسک در روسیه توسط موشک کاسموس-۳ به فضا پرتاب شد. با پرتاب این ماهواره، ایران به جمع ۴۳ کشور دارای ماهواره مداری پیوست.
• ماهواره امید

برنامه‌های فضایی آینده:

دکتر براری معاون وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات و رییس سازمان فضایی ایران در اولین جلسه شورای مدیران این سازمان پس از انتصاب گفت: ایجاد بستر مناسب برای توسعه فعالیت‌های بخش خصوصی در حوزه فضایی و توسعه و گسترش اقتصاد فضایی از اولویت‌های سازمان خواهد بود. دکتر براری ضمن تأکید بر ظرفیت بالای علمی کشور در بخش فضایی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی افزود: باید از ظرفیت علمی بخش دانشگاهی در توسعه حوزه فضایی کشور استفاده مناسب انجام شود. وی حضور مؤثر در حوزه بین‌المللی را یکی دیگر از اهداف سازمان فضایی ایران در دوران جدید دانست. رییس سازمان فضایی ایران گفت: دیتاهای تولید شده در سازمان فضایی ایران باید در خدمت توسعه شاخص‌های اقتصادی کشور از جمله کشاورزی باشد و بستری فراهم شود تا این دیتاها در اختیار بخش خصوصی جهت تولید ثروت قرار گیرد. دکتر براری تدوین برنامه ۱۰ ساله حوزه فضایی کشور و تصویب آن در شورای عالی فضایی جهت پیشگیری از موازی کاری در این حوزه را از دیگر اولویت‌ها و برنامه‌های خود عنوان کردند.

دکتر محسن بهرامی، رئیس سابق سازمان فضایی ایران پیشتر گفته بود: پروژه‌هایی که در سازمان فضایی ایران برنامه‌ریزی شده بود در حال پیشرفت است و و ظیفه سازمان فضایی این است که به این برنامه‌ها صدمه‌ای وارد نشود و ادامه پیدا کنند. قراردادها تکمیل تر و اصلاحات مورد نظر انجام شده‌است. وی افزود: هم‌اکنون برنامه‌های سازمان فضایی در فاز جدیدی از طراحی و ساخت قرار گرفته‌است و پروژه‌های تعریف شده همگی به صورت توسعه فناوری است. ماهواره ناهید که یک ماهواره مخابراتی است در حال اتمام مرحله ساخت آن هستیم. قرارداد ناهید ۲ آماده شده که به زودی ابلاغ خواهد شد. ماهواره دوستی که با همکاری دانشگاه صنعتی شریف طراحی و ساخته شده، آماده پرتاب است و قرارداد پرتاب آن نیز بسته شده‌است. قرارداد ماهواره ظفر نیز در حال بازنگری است و آن نیز ابلاغ خواهد شد و طراحی و ساخت آن در سال آینده به اتمام خواهد رسید. ماهواره آتست نیز در حال اتمام مرحله ساخت است که تا آخر سال جاری تحویل سازمان فضایی خواهد شد. تا پایان سال 3 ماهواره آماده پرتاب خواهیم داشت.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه فضایی ایران دکتر حسن حدادپور رئیس پژوهشگاه فضایی ایران در دومین همایش آشنایی با علوم و فناوری فضایی و کاربرد آن که به مناسبت هفته جهانی فضا برگزار شده بود با اشاره به پروژه‌های در دست اجرای پژوهشگاه فضایی ایران بیان کرد پروژه ماهواره ناهید ۱ در مراحل پایانی تجمیع و تست ماهواره قرار دارد و به‌زودی آماده پرتاب خواهد شد.

بنا بر این گزارش وی ضمن اشاره به این نکته که فضا موهبت الهی برای تمام بشریت است و همه مردم جهان باید بتوانند از نعمت‌های آن برخوردار باشند گفت پژوهشگاه فضایی ایران در راستای انجام وظایف و مأموریت‌های خود در توسعه فناوری‌های فضایی کشور و ایجاد زیرساخت‌های لازم، ۴۳ پروژه فضایی را به اجرا درآورده که ۲۴ پروژه آن خاتمه یافته و ۱۹ پروژه در دست اجرا است.

وی در ادامه افزود، پروژه‌های ماهواره مخابراتی ناهید ۲، ماهواره پارس ۱ و بلوک انتقال مداری در این پژوهشگاه در دست اجرا بوده که طراحی اولیه آن‌ها به اتمام رسیده و در مرحله ساخت مدل مهندسی سیستم قرار دارند در جمهوری اسلامی ایران پرتاب می‌شوند.